Onderwijs is complex. Wat wij als leerkrachten onderwijzen is vaak niet datgene wat de leerlingen leren. Om dat leerproces toch zo goed mogelijk voor elkaar te krijgen verdiepen we ons als leerkracht steeds in diverse theorieën en denken we na over onze lessen. Maar de theorie begrijpen is weer niet hetzelfde als het ook daadwerkelijk doen. Daarin leren wij als leerkracht iedere les net zoveel als de leerlingen. In dit stuk wil ik iets van dat leerproces van de leerkracht laten zien. Een leerproces waarmee je eigenlijk nooit klaar bent.
Bij de projectlessen op OBS de Startbaan doen we veel aan teamteaching en kunnen we sommige lessen met twee docenten doen. Daarom kon juf Cora van groep 4 afgelopen vrijdag filmen. Het is een voordeel om achteraf rustig terug te kunnen kijken of een les(onderdeel) ook zo werkte als je voor ogen had. Momenteel zijn we erg bezig met de techniek van het vragen stellen. We stellen als leerkracht vragen om:
- Informatie over de leerling te verkrijgen: Begrijpt de leerling het onderwerp?
- Informatie aan de leerling te verstrekken: Door vraag en antwoord krijgt de leerling informatie.
- De leerling aan het denken te zetten: De vraag stimuleert tot nadenken over het onderwerp en laat de leerl
Dylan William merkt hierbij op dat aan het begin van de les de vragen meer oriënterend zijn en gedurende de les en aan het eind de vragen ook meer diagnostiserend worden. Na het lezen van de Didactiefuitgave van Dylan William’s ‘cijfers geven werkt niet‘, wilde ik een aantal concrete tips van hem uitproberen. Voor tijdens de instructie had hij de mooie tip om geen vingers te laten opsteken maar te werken met wisbordjes of andere technieken waardoor alle leerlingen aangesproken worden om mee te doen en de leerkracht tegelijkertijd een beeld krijgt van wat de leerlingen al weten. Ik maakte daarvan een variant met duim omhoog is ja, duim omlaag is nee en duim horizontaal is weet niet.
In onderstaand filmpje is de instructie te zien. Het leerdoel was het begrijpen en kunnen toepassen van een snaarverbinding in een ontwerp…
Daarna kregen de leerlingen nog vijf minuten uitleg over gereedschap en materiaal en kregen ze de vraag of ze de molen precies na wilden maken of een eigen ontwerp met een snaarverbinding wilden bedenken. Het werken met de duimen ging prettig. Ik kreeg de indruk dat de leerlingen zo allemaal meer betrokken raakten en ik kreeg zo ook op een eenvoudige manier in beeld hoe de hele groep over een vraag dacht.
Terugkijkend zie je ook heel goed je eigen handelen. Sommige reacties en antwoorden kan je nog beter bevestigen dan hier in beeld is te zien en de opmerking aan het eind, van een leerling dat een priem erg op een schroevendraaier lijkt, is een mooie opmerking. Ook die opmerking had beter ontvangen kunnen worden. Overeenkomst en verschil tussen priem en schroevendraaier had best even belicht mogen worden.
Lia Voerman heeft naar aanleiding van haar promotie over feedback didactisch coachen ontwikkeld en stelt dat we in het contact tussen leerkracht en leerling kunnen spreken van vragen, aanwijzingen en feedback. Leerkrachten stellen gemiddeld het meeste vragen. Zij spreekt van categorie 1, 2 en 3 vragen.
- Categorie 1 vragen zijn vragen die je met ja of nee kunt beantwoorden, vragen over feiten en gesloten vragen.
Bijvoorbeeld: Wat is de hoofdstad van Griekenland? - Categorie 2 vragen laten de leerling redeneren over onderwerp, strategie en/of werkhouding.
Bijvoorbeeld: Waarom zou Athene de hoofdstad van Griekenland zijn geworden? - Categorie 3 vragen gaan over metacognitie, zelfregulatie en het ‘leren leren’ van de leerling.
Bijvoorbeeld: Hoeveel tijd schat je in dat je nog nodig hebt om je werkstuk over Griekenland af te ronden?
Hieronder volgt een filmpje van de evaluatie van de les. Bij een filmpje van jezelf als leerkracht kun je mooi turven welke soort vragen je het meeste stelt. Momenteel is er op OBS De Startbaan een leerteam bezig met behulp van videocoaching hun eigen manier van vragen stellen en feedback geven onder de loep te nemen.
Opvallend is verder in beide filmpjes dat de leerlingen het vaak lastig vinden om onder woorden te brengen wat ze denken. Vaak komt dat ook omdat de woordenschat ontbreekt. Een gemeenschappelijke woordenschat is daarom bij elk project een belangrijk onderdeel. Maar ook het goed formuleren blijft heel moeilijk. Klassengesprekjes waarbij leerlingen hun gedachten moeten formuleren zijn ook steeds een onderdeel van het evalueren.
Dit keer was de evaluatie klassikaal. Een andere mooie werkvorm zou zijn is om dit coöperatief in tweetallen en/of viertallen te doen waarbij de leerlingen zelf bepalen wat de succescriteria zijn voor een goed ontwerp met een snaaraandrijving of zelf studievragen bedenken hiervoor.
Tot slot nog wat beelden van de les…
Onderwijs is een prachtig vak dat je blijft bijslijpen…
Volgende keer gaan we met deze groep verder met het verfijnen en meer eigen maken van de ontwerpen, nog wat achtergronden over tandwielen en de melkpakken definitief met een verfje veranderen in molens.
Wordt vervolgd,
Juf Annemarie