Natuurlijk kun je een hele traditionele les geven over portretten, de leerlingen elkaar laten portretteren. Laat iemand model zitten. Houdt er rekening mee dat dit stilzitten best zwaar is en laat ze elkaar portretteren. Bespreek daarbij hoe de verhoudingen van een gezicht zijn.
Op de helft van het gezicht liggen de ogen. Het gebied onder de ogen door de helft gedeeld geeft de onderkant van de neus aan en het gebied onder de neus gedeeld door de helft is de streep van de mond…grofweg dan…
Dit is een tamelijk academische les, waarvan ik er zelf honderden heb gehad op de KABK in den Haag. Het kan heel leuk zijn voor de leerlingen, maar in de bovenbouw worden ze vaak geremd door het besef dat een portret moet ‘lijken’. Hier moeten de leerlingen eerst vanaf. Ze moeten zichzelf de vrijheid gunnen om werkelijk te gaan onderzoeken en uitproberen hoe een gezicht in elkaar zit en welke enorme rijkdom aan verschillen er bestaat, zonder geremd te worden door labels als ‘goed’ of ‘slecht’ of ‘gelijkenis’ of niet…
Op mijn Pinterestbord staan prachtige voorbeelden van hoe divers het thema ‘portret’ kan worden opgevat…
In de inleiding hierboven beschrijf ik eigenlijk de moeilijkste les die je kan geven als je het hebt over portrettekenen. Wat kleinere stappen om daar te komen en wat andere invalshoeken betreffende het portret komen hieronder:
Les 1 Profiel
- Je kunt leerlingen en profiel fotograferen.
- Dit profiel zwartmaken en uit laten knippen.
- Hetzelfde resultaat krijg je met een bouwlamp of diaprojector.
- Leerling en profiel verlichten.
- Zwart vel op de muur plakken.
- Met wit potlood schaduw overtrekken.
- Leerling profiel laten uitknippen.
Hieronder eerst een afbeelding van uitgeknipte schaduwportretten bij mij in de klas…
En een stap voor stap voorbeeld om profielfoto’s zwart te maken en uit te knippen:
Interessant is om met de leerlingen te bespreken hoe ze elkaar als profiel herkennen en hoe weinig er eigenlijk nodig is om iemand al te herkennen. Door zorgvuldig de vorm van hoofd, haar en gezicht en profiel in het zwart weer te geven, zijn bijna alle leerlingen al herkenbaar!
Les 2 Het profiel vullen…
In plaats van een uitgeknipt profiel zwart te laten zijn, is het ook boeiend om dit profiel door de leerlingen te laten vullen met alles wat zij zijn: Wat hun boeit, hun hobby’s, knuffels, familie, eten wat ze lekker vinden… Dit kan als tekening, maar ook als collage… Een hele mooie kennismakingsopdracht. De leerlingen kunnen op deze manier iets over zichzelf vertellen.
les 3 meer schaduwportretten…
Met licht en schaduw en portretten zijn meer leuke dingen mogelijk. Zeker nu veel leerlingen gewapend zijn met mobieltje en veel scholen ipads hebben… Nu kunnen ze ook fotograferen! Laat de leerlingen op allerlei manieren spelen met hun schaduw en hun eigen portretten…
Mogelijkheden te over…
les 4 Combinatie foto en portret
Hier is veeeeeeel mee mogelijk! Zie ook mijn Pinterest hierover…
Maak bijvoorbeeld foto’s van de leerlingen en laat ze met hun eigen portret bankbiljetten ontwerpen. Ga in deze les ook in op de vraag wat er altijd op een biljet staat:
- De waarde
- Een portret of gebouw
- Vaak in één kleurstelling
- ingewikkelde patronen om vervalsing moeilijk te maken
- Watermerken en andere geheime kenmerken, eveneens tegen vervalsing
Laat de leerlingen een half portret maken tegen de andere helft van hun foto:
Meer voorbeelden op deze site…
of een portret van jou als wolf, of als wat je maar wilt. Je hebt alleen een papiertje nodig waarop je de bovenkant van een fantasiegezicht tekent, een vaste hand en een geduldig fotograferende juf… Er staan meer voorbeelden op deze site.
Kortom:
In de combi foto/tekening/portret kun je alles denken, alles zeggen en alles zijn…
Ook heel leuk in de klas om verder over te praten, waarom men dat denkt of zegt of wil zijn… En hoe men dat heeft uitgedrukt en vormgegeven en of de leerlingen die vormgeving geslaagd vinden van zichzelf…
Les 5 De achterkant
En wie beweert dat een portret altijd de voorkant van ons hoofd betreft? Ook de achterkant is interessant. De leerlingen kunnen elkaar portretteren door elkaar’s kapsel heel nauwkeurig, lijn voor lijn met een fineliner op papier te zetten. Dit is een moeilijke opdracht voor getalenteerde leerlingen in de bovenbouw of het voortgezet onderwijs, maar het is wel een hele leuke opdracht als hij goed en nauwkeurig wordt uitgevoerd. Nauwkeurig kunnen observeren en geduldige mooie lijnvoering is hier de sleutel.
Les 6 Photoshop en Procreate
Deze lesideeën zijn bedoeld voor docenten die wel redelijk thuis zijn in deze programma’s. Om te beginnen kun je de portretten van de leerlingen heel makkelijk bewerken. Dat vinden leerlingen heel leuk om te doen. Ik geef graag lessen in Photoshop en dit is altijd een item…
Bij bovenstaande portretten zijn simpelweg alleen maar kwasten gebruikt. Maak wel een nieuwe laag aan, dan kun je je nog eens vergissen… In mijn Photoshoplessen op deze site staan meer manieren om portretten te bewerken. Kijk naar de volgende voorbeelden van leerlingen. Hier zijn behalve de kwasten ook andere bewerkingen toegepast:
Zowel in de voorgrond als in de achtergrond….
Kortom…. ook hierbij kan je je fantasie laten bepalen waar en wie je wil zijn…
Een andere leuke optie van Photoshop zijn de filters. Met het filter ‘stempel’ kun je een hele harde afbeelding maken van je portretten. Het enige wat de leerlingen hoeven te doen is ze in te kleuren zoals zij dat mooi vinden. Het resultaat doet veel denken aan de Popartportretten van Andy Warhol. Leuk om in te bedden in lessen kunstgeschiedenis over Popart en Andy Warhol. Meer voorbeelden van het werk van leerlingen op deze site…
Al deze portretten geven altijd een mooi totaalbeeld te zien op een wand…
Veel plezier weer met deze lessen!
Gaaf. Moet mensen inspireren om mee aan de slag te gaan.
[…] onderwerp af of je je verder gaat verdiepen in bijvoorbeeld stilleven, landschap, perspectief of portret. Ik heb nu al verbanden genoemd tussen de vakken tekenen, scheikunde, wiskunde en […]