Patronen is een fantastisch thema om een onderdeel uit te nemen of je eens helemaal in onder te dompelen. Er is zoveel mee te doen dat je ook wel het gevaar loopt de weg kwijt te raken. Een eerste goede stap is het bekijken van mijn Pinterest board over dit onderwerp:
Dit is al een enorme inspiratiebron met talloze links naar fantastische lessen. Verder kun je op deze site onder Galerie vinden wat wij op de Startbaan al hebben gedaan met dit project en de resultaten van de leerlingen zien, of klik direct op: Patronen
Om enige lijn in al deze prachtige mogelijkheden te brengen schets ik hieronder hoe een project er uit zou kunnen zien:
Les 1: Wat is een patroon?
Het is een decoratie die zich eindeloos kan herhalen.
- Bekijk samen met de klas veel afbeeldingen van patronen en laat de leerlingen toelichten waarom iets een patroon is.
- Laat de leerlingen gewoon een vel tekenpapier in vierkanten vouwen en laat ze in elk vierkant een ander patroon tekenen. Dit kan zowel een opdracht in kleur zijn als in zwart/wit.
Een mooie variatie op deze opdracht is de volgende:
In bovenstaande afbeelding worden de patronen links groot neergezet en in zes stappen naar rechts steeds verkleind.
Les 2: Kijken en fotograferen in de natuur met het thema ‘ritme’.
- Wat is het verschil tussen maat en ritme? Beiden herhalen zich…beiden zou je een patroon kunnen noemen.
- Het verschil wordt echt duidelijk door eens met de klas de maat op een lied te klappen en het ritme.
- In het ritme zit ook al veel van de melodie. Als we om ons heen kijken zien we ook overal ritme in herhalingen en patronen.
- Het zijn herhalingen waarin ook verschillen zitten.
- In een natuurwandeling (maar het kan ook best door wijk of stad) kunnen de leerlingen bewapend met een fototoestel op zoek gaan naar ‘ritme’ en de rijkdom ervan ontdekken.
- Op school kunnen de beelden naast elkaar worden bekeken.
- Maak na afloop met de leerlingen een zorgvuldige selectie. Stel daarbij ook vragen waarom zij dit onder ‘ritme’ verstaan en waarom iets een goede foto is.
Enkele voorbeelden:
Of…
inspiratie te over…
Les 3: Onder de loep
- Laat de leerlingen gevonden bladeren, schors, takken, stenen of andere zaken met mooie patronen uit de natuur onder de loep leggen.
- Wat ze zien moeten ze zo nauwkeurig mogelijk natekenen.
zie ook de pagina op deze site: Bladeren onder patronen onder Galerie
Les 4: Handen
- Geen hand is hetzelfde
- Praat met de leerlingen over de patronen in onze handen en hoe die verschillen. Van vingerafdrukken wordt ook gebruik gemaakt bij opsporing. Zo uniek zijn de patronen in onze hand. Kenmerk van onze unieke persoonlijkheid.
- Ook versiering van handen is mooi. Er zijn op het web talloze henna patronen en voorbeelden te vinden.
- Laat de leerlingen de binnenkant van hun handen bestuderen en zo zorgvuldig mogelijk natekenen.
- Laat voorbeelden zien van Hennaversiering (Mehndi) en laat de leerlingen dit natekenen of zelf versiering voor hun handen bedenken
- Zie ook op deze site Handen onder Patronen, onder Galerie
- En zie mijn Pinterest board ‘Mandala and more’, waarop ook kleurplaten van Henna patronen te vinden zijn zoals deze:
Voor nog meer inspiratie:
En knip de resultaten uit en maak er een mooi ‘Gesamtkunstwerk’ van:
Les 4: vanuit een cirkel
Hierover zijn eigenlijk meerdere lessen te maken:
- Kijk eerst eens bij de talloze mandala’s op mijn Pinterest board. Lekker even kleuren of zelf gaan ontwerpen. Er is ook achtergrondinformatie over de betekenis en toepassing van Mandala’s te vinden.
- Dan is deze opdracht ook geweldig:
Dit patroon is te verkrijgen door de punten op de cirkel met elkaar te verbinden…en dan…kleuren maar. - De templates hiervoor zitten in een geweldig boekje: Trolna (wel in het Engels) hieronder als PDF te downloaden. Er staan nog andere schitterende opdrachten in die allemaal met patronen te maken hebben.
Hieronder de downloads van een eenvoudiger versie van bovenstaande opdracht plus dat geweldige boekje.
oefening 1 
oefening 1 resultaat 
trolna - En dan is natuurlijk deze oefening met passer ook geweldig:
Vaak vinden de leerlingen het nog heel lastig om met de passer een mooie cirkel te maken. Laat ze eerst even oefenen voor ze aan de opdracht beginnen. Dan maak je een cirkel en een tweede met het middelpunt van de passer precies op de rand..
De straal van de cirkels blijft precies hetzelfde. Dan komt de volgende cirkel precies met de punt van de passer, dus het middelpunt op het snijpunt tussen beide cirkels.
En zo maar verder…
Hieromheen kan nog een ronde cirkels. Je kunt eindeloos doorgaan…dussss…een echt patroon…Ook mooi om op verschillende manieren in te kleuren.
Les 5: Escher
Geen project over patronen kan de kunstenaar Escher overslaan. Hij is werkelijk kampioen patronen maker. Een bezoek aan het Eschermuseum in Den Haag is ook zeker de moeite waard. Je kunt bij dit museum ook mooi lesmateriaal bestellen.
- Verder is het heel leuk om bij wijze van kennismaking gewoon eens wat patronen van hem in te kleuren. Op deze site zijn ze gratis te downloaden.
- En deze site geeft een prachtig stap voor stap tutorial over hoe je zelf dergelijke patronen kunt maken. Het is wel in het Engels maar zeer de moeite waard.
Les 6 Islamitische patronen
Werkelijk prachtig! Uiteraard waren deze patronen ook een enorme inspiratiebron van Escher. En hoe dat nu wiskundig precies in elkaar steekt, met voorbeelden van diverse grote Moskeeën, van Cordoba en Marrakech tot Isfahan en stap voor stap informatie om zelf deze patronen te maken, staat in een geweldig boekje plus bijgeleverde CD: 
Moooooi lesmateriaal, vooral voor plusleerlingen met creatieve wiskundeknobbel! En voor de prijs hoef je het niet te laten! Klik op het boekje voor link en meer info.
En deze gratis download van het Metropolitan Museum of Art is ook een prachtig boekje met lesmateriaal over Islamitische patronen en mooie opdrachten: 
Islamic_Art_and_Geometric_Design
Les 7 Doodelen
En tot slot voor die leerlingen die niet zo wiskundig zijn aangelegd…doodelen is ook heel fijn. Doodels zijn stikt genomen geen patronen maar wel mooie fantasierijke versieringen en herhalingen. Hiermee kun je klein beginnen en eindeloos doorgaan. Deze bezigheid kan, net als het maken van Manda;s rustgevend en meditatief zijn. Doodels kunnen rond van vorm zijn, maar ook op talloze andere manieren gemaakt worden…kijk maar eens…Ook op mijn Pinterest board staat tussen de patronen een hoop over doodels.
Wat een prachtige aanvulling weer! Een prettige handleiding om uitgebreid te proeven en te ‘dwalen’ zonder te ‘verdwalen’!
Ben nogal verbaasd over je disclaimer op de site ten aanzien van copyright op afbeeldingen en dat ik tegelijkertijd een gewatermerkte foto van mijzelf tegenkom. Als iets op Pinterest staat is het niet opeens beeldrechtenvrij. Bronvermelding zou wel het minste zijn.
Excuses als ik een afbeelding niet juist heb geplaatst.
Je hebt helemaal gelijk en wat betreft beeldrechten doe ik altijd mijn best de bron te vermelden. Laat even weten over welke afbeelding(en) het precies gaat en of je wil dat ik hem verwijder of dat ik je naam noem en doorverwijs naar de bron/site.