Dit is een voorbeeld van een lessenserie geschikt voor de groepen 5 t/m 8.
Vooraf: Orienteren op Pinterestpagina waar veel links en materialen opstaan met betrekking tot het menselijk lichaam. Klik op de afbeelding…
Dan kun je hieronder een mooi infoboek downloaden dat veel over het menselijk lichaam behandeld en een opdrachtenboekje. Deze materialen worden in de lessen steeds gebruikt. Met dank aan lesmateriaal voor hoogbegaafden Hier is trouwens nog meer gratis lesmateriaal te vinden dat erg de moeite waard is. Voor meer over het skelet: zie ook Lessen skelet op deze site. Bij deze lessenwordt naast het menselijk skelet ook aandacht besteed aan skeletten van dieren en prehistorie/fossielen. Er is dus een kleine overlap met dit lesmateriaal.
Menselijk lichaamboek en MenselijkLichaam opdrachten
Les 1 Botten
Eenvoudig filmpje over geraamte en botten…
En een uitgebreider filmpje over het skelet…
Laat 1 van de filmpjes zien en laat de leerlingen bladzijde 7 t-m 9 uit het lichaamsboek bestuderen. Stel in een klassengesprek de volgende vragen. Dit zijn allemaal vragen die basiskennis opleveren. De antwoorden staan eronder.
- Wat zijn de functies van het skelet?
Antwoord:
Bescherming
Stevigheid
Aanhechting spieren - Zijn botten massief? En is dat handig? Waarom?
Antwoord:
Nee hol en opgebouwd als een netwerk. Licht en sterk. - Waaruit zijn botten opgebouwd?
Kalk en kraakbeen - Waar kan ik in mijn lichaam kraakbeen voelen?
Neus en oren - Wat zijn gewrichten? Wat zijn de verschillen? Waarom zijn ze verschillend?
Waar 2 beenderen bij elkaar komen.
Ze verschillen in het soort beweging en zien er daarom ook anders uit. Een kogelgewricht maakt een andere beweging dan een scharniergewricht.
Proefje om voor de klas te doen:
Zie opdracht 5 pagina 7 van het opdrachtboekje: Kippenbotje in azijn leggen en een week wachten. Het kalk trekt eruit door de azijn en je houdt de lijmstoffen over: je krijgt een botje dat je kunt opvouwen. Dit aan de leerlingen laten zien en ze laten voorspellen wat er gaat gebeuren.
Opdrachten: De leerlingen mogen hieruit kiezen:
- Probeer uit je hoofd de namen bij het skelet op het werkblad in te vullen. Zoek alleen op wat je niet weet. Downloaden afbeelding door rechtermuisknop in te drukken.
- Zet dit skelet in elkaar met splitpennen (downloaden door op blauwe tekst te klikken). Plak het eerst op karton. (let op: leerlingen verwisselen nog wel eens een dijbeen met een bovenarm!)
skelet 
skelet2 - Plak het life Size skelet in elkaar. Er is er 1 van een kind en 1 van een volwassene. Hoe kan je dat zien? Antwoord het hoofd van een kind is naar verhouding groter. Kleur het skelet en schrijf de namen van de botten erbij.
life size skelet en volwassen skelet levensgroot - Onderzoek röntgenfoto’s. In bijgaand bestand staan röntgenfoto’s van diverse dieren en lichaamsdelen van mensen. Print de röntgenfoto’s uit op transparanten en bekijk ze tegen het raam of op een lichtbak. Het setje is te gebruiken als puzzel. Bij elke foto van botten is ook een tekening van het dier of lichaamsdeel. Hele jonge leerlingen kunnen onderzoeken welke tekening bij welke röntgenfoto hoort. Voor oudere leerlingen is interessant om extra vragen te stellen bijvoorbeeld: Waar zie je op deze foto gewrichten? Zijn er verschillen tussen botten? Welke verschillen zie je en waarom zou dat zijn? (denk aan vorm en functie)
xrays - Maak een robothand. Veel van onze techniek is afgekeken van hoe het werkt in de natuur. Door deze robothand te maken krijg je ook een idee van hoe botten en pezen werken. De rietjes zijn dan hier de botten, het karton de huid en de touwtjes de pezen. Onderstaande download bevat een PDF bestand met een stappenplan om een robothand te maken.
Maak een ROBOT hand - Jonge leerlingen kunnen ook een leuke bottenpuzzel maken.
bones puzzle - Leuk om even te kijken hoe deze opdrachten bij ons in de klassen verliepen.
De Spijsvertering
Bekijk met de hele klas nog even het proefje met het botje van de vorige keer. Vraag aan de leerlingen wat ze verwachten wat er is gebeurd. Bespreek of ze kunnen verklaren wat er is gebeurd en haal nog even op wat er vorige les is geleerd. (Antwoord: Het kalk uit de botten is door de azijn opgelost. De lijmstoffen blijven over),
Dan gaan we beginnen met het nieuwe onderwerp: Spijsvertering. Laat het volgende filmpje zien van schoolTV.
Laat ze daarna pagina 23 t-m 31 van het lichaamsboek lezen en daarover vragen opschrijven die ze later aan elkaar mogen stellen. In een klassengesprek mogen de leerlingen daarna hun vragen stellen en ook kijken of ze de antwoorden weten. Coach ze in het stellen van vragen aan elkaar zodat het niet alleen maar ‘weetvragen’ worden.
Opdrachten: de leerlingen mogen hieruit kiezen:
- Kleurplaten van het spijsverteringstelsel inkleuren. De afgebeelde afbeeldingen zijn te downloaden door op het plaatje te gaan staan en de rechtermuisknop in te drukken.
De onderstaande kleurplaat kan worden gedowmload door op de blauwe tekst te klikken.
Kleurplaat spijsverteringsstelsel: organscoloring - Laat de leerlingen elkaar overtrekken op een rol behang of een groot papier. De voeten en benen hoeven er niet op. Neem alleen het bovenlijf en hoofd. Laat ze hierin de organen tekenen die te maken hebben met de spijsvertering.
- Een leuke variant op opdracht 1 is de leerlingen T shirts laten maken met deze organen. Hiervan is ook een leuke groepsfoto te maken.
- Laat de leerlingen een stripverhaal maken van hun boterham die door het lichaam reist. Wat gebeurt er allemaal met die boterham voor hij als een drolletje weer naar buiten komt?
De bloedsomloop
Bekijk het volgende filmpje van SchoolTV
En/of uitgebreidere filmpjes die dieper ingaan op bloed, bloedsomloop en hart…
Laat de leerlingen de tekst op badzijde 10 t-m 17 van het lichaamsboek lezen over het hart en de bloedvaten. Laat ze antwoord geven op de vraag wat hart, longen, middenrif en rode bloedcellen met elkaar te maken hebben. Hoe werken deze samen?
Opdrachten: de leerlingen mogen hieruit kiezen:
- Kleur het hart. Zuurstofrijk bloed rood in de slagaderen en zuurstofarm in de aderen blauw. Waar gaat het zuurstofrijke bloed naartoe? En het zuurstofarme bloed? Schrijf het op je blad.
Bloedsomloopspel
Laat leerlingen het bloedsomloopspel in elkaar plakken en de goede kleuren geven. Zuurstofrijk is rood en zuurstofarm is blauw. Laat ze de spelregels lezen. Laat ze aan de klas uitleggen hoe het moet. Ga het spelen… Het is een Engelstalig spel. Onderstaande bestanden bevat het originele spel en daarbij een Nederlandse vertaling van de spelregels.
CirculationGame en Vertaling Spel bloedsomloop 2
Je eigen onderzoek
Opdrachten: Een stappenplan naar een eigen onderzoek.
- Kleur de systemen van het lichaam en plak en vouw het mannetje in elkaar. Dit materiaal komt van de prachtige Indiase site Toys from Trash. Hierop staan voor allerlei onderwerpen over techniek prachtige proefjes en werkstukjes om te maken en te onderzoeken. Deze mannetjes vertegenwoordigen de diverse systemen die hierboven zijn behandeld (skelet, spijsvertering, ademhaling). Laat de leerlingen kleuren en beoordelen welke systemen het zijn? Wat hebben ze met elkaar te maken? Welke hebben we nog niet behandeld? Waar zou je meer van willen weten?
HUMAN BODY SYSTEMS-BWdoit - Maak in een groepje een mindmap. Je mag de begrippen en plaatjes van opdrachtboekje pagina 3 en 4 gebruiken en dit zelf ook aanvullen, bijtekenen. Waar zou je meer van willen weten? Wat weet je al?
Sommige leerlingen hebben nu nog wat sturende opdrachten nodig voor ze een eigen onderzoeksvraag kunnen stellen. Anderen willen al direct aan de slag met een eigen onderwerp. Ook opdrachten uit de vorige lessen die niet aan bod zijn gekomen mogen nu nog worden gedaan. Dit verschilt per leerling. Mogelijke extra opdrachten zijn:
- Doe opdracht 4 van het opdrachtenboekje: omschrijven en raden.
- Doe opdracht 6 van het opdrachtenboekje over de hersenen.
Voor de leerlingen die daar aan toe zijn komen vrijere opdrachten of een eigen onderzoeksvraag aan bod:
- Ontwerp een spel waarmee andere kinderen van jouw leeftijd meer kunnen leren over het menselijk lichaam. Een bottenbingo of een lichaamskwartet….bedenk het zelf…
- De leerlingen mogen nu ook zelf, zelfstandig of in groepjes naar aanleiding van alles wat ze nu hebben geleerd, zelf vragen stellen over wat ze nog over het menselijk lichaam zouden willen onderzoeken. Ze mogen hierbij ook zelf een eindproduct bepalen, poster, muurkrant, presentatie, filmpje, bouwwerk, nagespeelde operatie, tekening, stripverhaal… In overleg met de leerkracht werken ze in hun onderzoek naar dit eindproduct toe.
Bij alle lessen is er steeds een algemeen stukje waar kennis wordt verworven. Daarna kunnen de leerlingen kiezen uit diverse opdrachten. Ook in de erop volgende lessen kunnen leerlingen teruggrijpen op opdrachten uit de eerdere lessen. Van de opdrachten loopt het niveau erg uiteen. Van zeer eenvoudig met een lage succesdrempel tot gecompliceerd met een grote eigen inbreng. Het niveau van deze eigen inbreng wordt vergroot naarmate de lessen vorderen. Kennis opgedaan uit eerdere lessen en van eerder opdrachten kunnen hierin worden meegenomen.
Veel plezier met de lessen,
Juf Annemarie