Lessen licht en kleur vervolg

Ook hier weer is een start met dit Pinterestbord over lichtspectrum en de breking en menging van licht een mooie oriëntatie…

In deze lessen kan de leerkracht dieper ingaan op de theorie van licht en kleur. Met dank aan mijn vader, Wim van Es, die veel lessen heeft aangevuld met zijn kennis hierover. Een groot aantal werkbladen en schema’s die hieronder te downloaden zijn, komen van hem.

Voorwerk, inlezen en theorie…
Bij deze les heb ik 3 lampen gebruikt die alleen rood groen en blauw licht schijnen. Zo kun je mengen met licht en gekleurde schaduwen krijgen. Ik heb ze gekocht op www.ledlampenkopen.nu. Tegenwoordig zijn ook bij de Action goede ledspots te koop met afstandsbediening om de kleur te regelen. Koop 3 lampen en stel ze in op rood, groen en blauw (RGB). Hoe lich mengt (additief mengen) zie je in dit filmpje…

Leuk is om dan te ontdekken wat de schaduwen worden…

• Hoe komt de regenboog aan haar kleuren?
• Hoe mengen de kleuren van het licht?
• Wat is additief en wat is subtractief?
• Wat is het verschil tussen mengen met lichtkleuren en mengen met verfkleuren?

Op al deze vragen wordt helder antwoord gegeven door Rob Ouwekerk. Wetenschapsjournalist en leraar natuurkunde… en liefhebber, zegt hij zelf. Dat is ook goed te zien aan zijn mooie uitleg! Even kijken op zijn site en je ziet stap voor stap de theorie heel duidelijk uitgelegd. Bovendien toont hij leuke flashlets waarin je op het beeldscherm, zonder zelf lampen of verf te hoeven kopen, kunt ervaren hoe licht verf mengt zodat je het verschil kunt ervaren.

Wim van Es heeft deze theorie ook op 2 lesbladen gezet: Het 1e lesblad gaat over de breking van het licht en het ontstaan van de regenboogkleuren: Wat is lichtbreking  en het 2e lesblad gaat dieper in op hoe deze kleuren mengen Les kleurenleer. Er zijn ook een paar leuke opdrachtjes toegevoegd.

Ook onderstaande schematische afbeeldingen (ook van Wim van Es) van het mengen van de rood, groen en blauw, schaduwen en complementaire kleuren, zijn te downloaden: RGB

  

Als dit voorwerk is gedaan kan een les er als volgt uitzien:

---

Les 1 de kleuren van de regenboog

Laat de leerlingen een afbeelding van een regenboog zien. Er zijn er ook een heleboel te vinden op mijn Pinterstpagina over het licht spectrum.

Vraag de leerlingen of zij weten hoe de regenboog ontstaat. Het ontstaat door de breking van het licht. Vraag ze of je dit ook zelf kan doen. Het antwoord is: Ja. Met een prisma, een glas water, een CD of mooie geslepen kristallen die te koop zijn bij o.a. the Flying Tiger, kun je je eigen regenbogen maken.

 Ook kun je je eigen spectroscoop maken van karton met een stukje van een CD. Dit stappenplan kun je downloaden (wel in het Engels) Easy-to-build-spectroscope. Met behulp van de kleurenschema’s en de info hierboven kan uitleg worden gegeven over hoe licht mengt. Ik gebruik dan de lampen om de leerlingen zelf te laten ervaren hoe het werkt.

---

Les 2 extra opdrachten met de kleuren van de regenboog

• Een regenboog tekenen. Zorg dat de leerlingen precies de goede volgorde van de kleuren aanhouden. Leuk is het om een hele vrije tekening te maken met ook een mooie omgeving van wolken, bergen of een stad. Maar sommige leerlingen hebben meer houvast nodig en voor hen kun je deze template downloaden:  regenboog
• Voor een verwerking van de theorie en voor de leerling zelf om te ervaren of je het hebt begrepen, kan de leerling zelf deze kleurencirkel inkleuren: kleurencirkel Deze kleurencirkel is nog heel eenvoudig en de kleuren van het spectrum staan ernaast.

---

Les 3 kleurencirkels

Deze kleurencirkel geeft weer hoe het in de natuur werkt. Je kunt het zien als bovenstaande regenboogkleuren in een cirkel.
Je kunt zeggen dat hier de primaire kleuren waarmee het licht alles mengt rood, groen en blauw zijn. Ook onze ogen, onze tv’s, en andere beeldschermen voor computers en mobieltjes, werken met licht en mengen allemaal met de basiskleuren rood, groen en blauw.
In de beeldende kunst maakt men net een wat andere kleurencirkel. De schilder mengt dan ook niet met licht maar met verf. In de kunst noemt men de primaire kleuren rood, blauw en geel (i.p.v groen). Deze kleuren zijn niet zelf te mengen uit andere kleuren. Ze zijn de basis van je verfpalet. Hiermee worden de andere kleuren gemengd.  Het is leuk om zelf zo’n cirkel te maken:

Zo ziet hij eruit als hij af is. Begin met de primaire kleuren rood, geel en blauw

en meng dan de vakjes die er precies tussenliggen met de primaire kleuren..
Vervolgens maak je de cirkel af door de vakjes die daar weer tussen liggen te mengen met de kleuren die eraan grenzen. De kleuren die tegenover elkaar liggen zoals rood en groen en paars en geel noemen we complementair. Ze zijn elkaars tegengestelde. Net als bij de lichtkleuren de schaduw van rood, cyaan is. In rood komt geen cyaan voor bij de lichtkleuren. Ze zijn elkaars schaduw. In de kleurencirkel van de beeldende kunst geldt dat eigenlijk ook. Geel, rood en blauw kunnen we niet mengen. Roos en blauw gemengd maak paars en in het paars zit dus geen geel en andersom.

Hierbij de download van de werkbladen:
 cirkel leeg
Leuk is om de cirkels op karton te plakken en er een tol van te maken om te kijken wat het effect is als de kleuren optisch in elkaar draaien; Ook een vorm van mengen. Dat kan door in het midden een oud potlood te steken of er een gat in te maken net iets kleiner dan een knikker en er dan van onderen een knikker in te duwen.

Of twee gaatjes erin en een draadje erdoor…Talloze effecten en kleurcombinaties zijn mogelijk. Zie dit filmpje!

Of dit filmpje met hetzelfde principe waarin de kleuren optisch mengen tot wit.

Je kunt ook een kleurencirkel maken met de complementaire kleuren in hetzelfde vakje.

Dat ziet er zo uit! Hieronder is de download van dit werkblad. Doe het stap voor stap. Elke stip heeft de kleur van het tegenoverliggende vakje. De complementaire kleur dus.
  cirkel complementair
En als je er heel goed in geworden bent kun je gaan spelen met allerlei vormen kleurencirkels:

Meer kleurencirkels zijn te vinden om mijn Pinterestpagina over het lichtspectrum.

---

Les 4 kunst in complementaire kleuren
In de beeldende kunst maakt men bewust gebruik van complementaire kleuren. Complementaire kleuren naast elkaar zien er heftig uit en versterken elkaar. Een rode klaproos in een groene wei knalt eruit qua kleur. Deze kleuren botsen als het ware en geven aan de grenzen een tintelend effect. Een leuke tekenopdracht is om een silhouet van een mens of dier in één kleur neer te zetten op een vlak en de complementaire kleur als achtergrond te gebruiken. Welke kleuren elkaars complementaire kleur zijn kunnen we in de kleurencirkel zien.

  

---

Les 5 spiegels en periscoop

Met de weerkaatsing van het licht en spiegels is ook een hoop leuks te doen en te ontdekken.

Met drie spiegels die geplaatst zijn zoals hierboven kan een voorwerp wat daartussenin is geplaatst zich eindeloos herhalen. Veel info over spiegels staat op deze Wikipagina. Als je dat hebt gelezen wil je er natuurlijk iets mee gaan doen, zoals bijvoorbeeld een periscoop maken… Hiermee kun je om een hoekje kijken. Het wordt o.a. bij onderzeeërs gebruikt.

Zo ingewikkeld hoeft je eigen ontwerp niet te zijn als je maar uitgaat van 2 spiegels die op 45% tegenover elkaar staan…

Dan kan je van alles gebruiken van melkpakken tot allerlei soorten buizen…

Maar natuurlijk kan je veeeeel verder gaan in je fantasie…

Een huisje vol met periscopen bouwen! Waarom niet…
Voor wie dit moeilijk vind heeft Opitec kant en klare bouwpakketjes te koop, maar die zijn best prijzig. Je kunt bij Opitec ook alleen de spiegels kopen en met een melkpak aan de slag gaan…

---

Les 6  Caleidoscoop
Met een caleidoscoop kan je mooie figuren maken. Door het plaatsen van drie spiegeltjes blijven de figuren zich herhalen..

Hoe maak je zoiets?

Nodig: Kartonnen koker, schaar, doorzichtig plastic om af te dekken, gekleurde kraaltjes en tape.

Trek de koker over op karton en op doorzichtig papier of plastic. Knip er ruim omheen uit.

Lijm het doorzichtige glaasje met het lijmpistool op de koker. Doe de kraaltjes erin…

Knip een tweede doorzichtig glaasje uit en plaats die aan de binnenkant…

Gebruik een lineaal om het glaasje goed te positioneren…

Plak de spiegelplaatjes of karton met aluminiumfolie zoals hieronder tegen elkaar. Mooi zijn spiegels van kunsstof. Snij of knip deze alle drie even breed en net zo breed dat ze precies in de koker passen EERST UITMETEN . De lengte moet net een centimeter korter zijn dan de koker. In die ruimte zitten de kraaltjes.

Sluit de koker af met een rond kartonnetje met een kijkgat in het midden en beplak de koker met kleurig papier…

Ook als bouwpakket te koop bij Opitec.

Dit is nog lang niet alles wat te ontdekken valt. Onderwerpen als fotografie, film en animatie zijn nauw verwant aan bovenstaande lessen en die komen hier niet of nauwelijks aan de orde. Nog veel te ontdekken dus! Het doel is ook niet alles aan te bieden. Wel om te inspireren, een aanzet te geven voor eigen les ideeën en om mijn links en shops te delen. Er zit altijd een hoop tijd in om de materialen te verzamelen die je zoekt.

Tot slot vindt je op deze Padlet alle werkbladen voor licht en kleur bij elkaar:

https://padlet.com/annemarievanes65/licht