Er is de laatste tijd veel gepraat en geschreven over hoe taalzwak de meeste Nederlandse leerlingen zijn. Een groot deel komt als analfabeet van school. Weinig van hen lezen nog een boek. De cijfers zijn somber en toch…
Gedicht
Ik kwam vorige week dit gedicht tegen.
Een gedicht in een school in een wijk in Den Haag. Het is geen wijk waar je met een gouden lepel in je mond geboren wordt en de kansen je om de oren vliegen. Het is eerder een wijk waar je als bewoner moeilijk uit komt. Letterlijk en figuurlijk. De meeste leerlingen uit deze wijk hebben nog nooit de zee gezien hoewel ze er maar enkele kilometers vandaan wonen. En dan vind je daar zomaar dit juweeltje.
Deze leerling uit groep 7 schrijft over iemand die vernederd wordt maar ook schatten in zich draagt en bovendien op wonderbaarlijke wijze zomaar overal kan zijn, bijvoorbeeld in Frankrijk of in Portugal. Zou de leerling zelf weleens die landen hebben bezocht? De ik-figuur uit het gedicht kan met zijn leven ook weer làten leven. Hoe komt zo’n jonge schrijfster aan zo’n geheimzinnig personage?
Een goede lezer heeft misschien al tussen de regels door begrepen waar dit gedicht over gaat. Het gaat over water. De leerlingen van deze school – OBS Het Galjoen – hebben net een project achter de rug: Nederland Waterland.
Werken met thema’s
Het is prachtig om te zien hoe een goede aanpak van thema’s taal stimuleert. De rijkdom van een thema is een bodem voor taal. Zo’n thema heeft zijn eigen woordenschat, of het nou over dijken gaat of over waterdiertjes. Al eerder maakte ik eens zichtbaar op een poster hoe je een thema kan openen door gewoon de eigenschappen van je onderwerp – in dit geval water – op een rijtje te zetten.
Dat op een rijtje zetten van eigenschappen konden de leerlingen ook…
En met de woordenschat komen (onderzoeks)vragen, feedback, debat, filosofische gesprekken, verhalen, lezen, doorvertellen, overleggen, presenteren, evalueren, bijslijpen… Allemaal taalactiviteiten.
Taalwereld
Taal opent je wereld. Je neemt andere werelden in je op door te lezen en vertaalt het naar je eigen verhaal door erover te schrijven zoals deze leerling: Quinty uit groep 7 van OBS Het Galjoen. Prachtig Quinty! Dankjewel. En dank ook aan de leerkrachten van deze school die zich zo inzetten om een rijke leeromgeving te bieden.
Maken
Zogauw je iets maakt is het van jou. Of het nou een zandkasteel is, een filmpje of een regel tekst… De mogelijkheden zijn eindeloos. Met wat je maakt vertel je altijd iets over jezelf, iets van je eigen verhaal. En dat is mooi om te zien. Ik voel me zelf een maker en kijk ook altijd graag naar andere makers.
Wat mij betreft is de oplossing van taalarmoede gewoon met taal aan de slag gaan als een maker. Voorleven en voorlezen wat je mooi vindt en wat je raakt, vertellen waarom, vragen wat een leerling boeit en vooral veel (samen) maken. Gedichten, gedachten, verhalen, dialogen, betogen, liedjes, raps, vragen, scenario’s…
Voor wie nieuwsgierig is geworden. De andere gedichten uit dezelfde groep zijn hier te lezen. De leerlingen bogen zich over de vraag: Wat zou je doen als je water was? Hoe zou je je voelen?
Wordt vervolgd,
Annemarie