Dit artikel vat de insteek van het kamerdebat van gisteren 5 maart over een nieuw curriculum precies goed samen. Thijs Rover twitterde erover ‘Benieuwd naar debat vandaag. Wat er daar ook gezegd wordt: zonder draagvlak gaat dit echt niet werken. Dat draagvlak is er niet, nog los van wat je van de inhoud vindt (95% van mijn collega’s kent die inhoud overigens niet).’ En daar reageerde Marjolein Ploegman weer op met ‘Wat een probleem is, is de verdeeldheid vd beroepsgroep, incl. hun wetenschappelijke bases. Zodoende is er voor geen enkel voorstel draagvlak, blijft de status-quo gehandhaafd evenals de huidige problemen. Dat is onverteerbaar voor al die kinderen en leerkrachten die vastlopen.’ En dat vat mijn analyse van het hele gebeuren weer precies goed samen. Men verschanst zich in eigen meningen en is het verleerd te luisteren naar elkaar. Zo blijft men ronddraaien in zijn eigen cirkel.
Met plaatsvervangende schaamte lees ik de Twitterreacties van collega’s op het filmpje van Pieter Lossie, voorzitter van LAKS en voorstander van een nieuw curriculum dat meer aansluit bij de huidige tijd. Welk beeld moet een jongen van 17 ervaren van onze beroepsgroep? De reactie van Wouter de Jong ‘Hm, lesje drogredeneren zou niet verkeerd zijn,’ was nog één van de mildste. Laten we niet vergeten dat de leerling degene is voor wie we ons onderwijs optuigen. Pieter Lossie geeft terecht aan dat er zorg mag zijn om motivatie. De Nederlandse leerling is de minst gemotiveerde van Europa. En Pieter spreekt niet alleen voor zichzelf. Op de LAKS monitor – het tweejaarlijks tevredenheidsonderzoek onder leerlingen – hebben ruim 74000 leerlingen gereageerd.
Datgene waar het kamerdebat over ging – de stand van zaken in onderwijsland en wat nu? – is complex en urgent genoeg. Het gesprek vindt plaats in tijden van werkdruk, een toenemend lerarentekort en een steeds lagere uitstroom van basiskwaliteit. In een rijk land als Nederland stijgt de laaggeletterdheid. In de PISA lijsten zijn wij al lang onze koppositie verloren.
Er is veel aan de orde in de maatschappij en dat komt allemaal op het bordje van het onderwijs. Westerveld (Groen Links) schetst dat zij honderden brieven kreeg van allerlei organisaties met wensenlijstjes. Verwachtingen over het nieuwe curriculum gaan alle kanten op en aan al die verwachtingen moet worden voldaan. Van tevoren weet je al dat dit niet gaat lukken. De vraag is: wat gaat er wel lukken? Want op al die wensenlijstjes moet toch een antwoord komen? De laatste 15 jaar is dat antwoord stelselmatig de verschraling van ons onderwijs geweest met de desastreuse gevolgen die we nu allemaal kennen. Vernieuwingen zijn even stelselmatig over de hoofden van het werkveld uitgestort, dus nu zou het anders gaan: leerkrachten en schoolleiders mochten zelf meedenken over de aansluiting van hun curriculum bij het onderwijs van deze tijd. ‘Teacher in the lead’ was het motto. Minister Slob kreeg die opdracht van de Tweede Kamer en ging ermee aan de slag.
Nu er bouwstenen liggen waar kerndoelen en eindtermen uit gedestilleerd moeten gaan worden toont het debat verwarring. Vaak werd de vraag door de kamerleden gesteld: ‘Waar zeggen we nu eigenlijk ja op?’ (van den Hul PVDA). Het ene kamerlid beschouwt wat er ligt als ‘niet zo heel veel nieuws’ (Bisschop SGP). Het andere kamerlid spreekt van een ‘revolutie’ (Beertema PVV). Terwijl Thijs Rover twittert over geen draagvlak, benadrukt de Minister dat raden, bonden, jongeren- en ouderorganisaties, vakverenigingen, scholen en wetenschappers gezamenlijk met hun achterban hebben meegedacht. Dat online consultaties tijdens het werkproces ruim 30.000 reacties hebben opgeleverd. ‘Hoe transparant wil je het hebben?’ vraagt de Minister. En dat is mijn (waarschijnlijk naïeve) vraag ook aan het werkveld: ‘Hoe kun je een mening hebben op twitter als je niet luistert en je inleest?’
De cirkel lijkt rond als Paul van Meenen (D66) roept ‘laten we nu de deskundigen in de lead brengen. Als we nu in deze mist blijven zitten, dan kunnen we net zo goed stoppen.’ Hij pleit voor een commissie van wetenschappers en curriculumprofessionals die een uitspraak moeten doen over wat er nu ligt en grapt tevens: ‘ik vind het wel leuk na mijn pensioen.’ Uit die woorden valt op te maken dat de leraren en schoolleiders die de bouwstenen hebben vormgegeven geen deskundigen zijn maar een tijdelijke oprisping. Gelukkig zijn we weer terug bij af en gaan de echte deskundigen het roer weer in handen nemen, zoals het altijd al was. De cirkel is weer rond. Nee niet helemaal. Minister Slob heeft in het begin van het debat de kamer erop gewezen dat het betrekken van docenten al voor zijn aantreden een opdracht was van diezelfde Tweede Kamer. Hij blijft nu ook naast die docenten staan en betoogt dat zij bij het proces betrokken moeten blijven.
Het debat eindigt met het draagvlak of liever gezegd het gebrek eraan. Ook hier is de cirkel weer rond als we de eerste alinea van dit verslag lezen. Er is op dit moment in de beroepsgroep voor geen enkele zaak algemeen draagvlak te vinden. Wellicht slechts voor een hoger loon.
Maar waar ging het nu allemaal om? Kwint (SP) zei heel mooi: ‘goede leraren waren diegene die het boek niet nodig hadden.’ En waarom hadden ze het boek niet nodig? Omdat ze vakkennis hadden en hun didactiek en pedagogiek in de vingers hadden. Zeker. Maar ook omdat ze heldere kerndoelen en eindtermen hadden waar ze naartoe konden werken. Nu moet ‘die leerkracht zonder boek’ zwerven door vaag geformuleerde kerndoelen van zo’n dertien jaar geleden. Toch maar meer toekomstgerichte kerndoelen dan? Hé, dat neigt naar een nieuw curriculum. De cirkel is inderdaad weer rond.
Wie de cirkels wil volgen waarin dit debat ronddraaide en geen kleine zes uur aan debat wil terugkijken adviseer ik de tweets van Esther Sloots (@Es7788 lobbyist bij AOB).
Wordt uiteraard vervolg. Hopelijk doorbreken we ooit een paar cirkels en kunnen we aan de slag,
Juf Annemarie
De twitteraars hebben zich extreem goed ingelezen. Vandaar de kritiek. Ze zijn zelfs op meerdere plaatsen bij elkaar gekomen (met taart, dat wel) om gezamenlijk als leraren po/vo/mbo naar de stukken te kijken. De gemene deler: bagger.
Iedereen in dit proces moet eens goed naar zichzelf kijken. Met z’n dertienen post-its plakken op een door Douma vooraf ingevuld vel papier is geen expertise.
Mijn collega’s in het proces zijn gefopt of hebben zich laten foppen door de meestverdienende partij aan een nieuw curriculum.
Er is NIETS mis met de huidige kerndoelen. Prima omschreven en zeer werkbaar.
Zullen we ons eens gaan bezig houden met de steeds maar heftiger wordende uitstroom van excellente collega’s?
Ok die mening mag je hebben. En ik mag een andere hebben. Ik heb mijn werk bij het ontwikkelteam Mens en Natuur heel anders ervaren. Mag ook toch? Of moet ik het één op één met je eens zijn? Ik antwoord even niet meer op Twitter omdat ik naar aanleiding van dit stuk wordt weggezet als ‘die Annemarie die vindt dat haar collega’s op Twitter niet ingelezen zijn’. Dat staat er niet. Knap werk weer om een algemene opmerking uit mijn stuk eruit te nemen, te verdraaien en mij daardoor weg te zetten. Gebeurt vaker met het hele curriculum proces. Als men het zo wil doen ook prima. Niet erg wetenschappelijk of ‘evidence based’, wat men zo graag wil zijn. Ik deel veel zorgen over uitstroom en hoe het onderwijs is uitgekleed. Ik deel ook zorgen over hoe de leraar aan de zijlijn staat als het gaat over meedenken over de inhoud van zijn eigen vak. Daar gaat dit stuk over. Dat nu dreigt dat een permanente commissie het overneemt en het veld aan de kant schuift. Ik ben ook bang voor de toekomst waarin de leraar te weinig tijd en ruimte krijgt om eigenaar te zijn van zijn eigen professie. Jammer dus dat een aantal collega’s graag anderen op Twitter als rasechte pesters te lijf gaan.
Beste Annemarie,
De kern van jouw betoog is dat zo’n ‘Permanente Commissie’ nu het veld weer aan de kant zou schuiven. Dit is echter absoluut niet de bedoeling en ook een verkeerde voorstelling van zaken. We moeten natuurlijk nog afwachten hoe dat precies vorm gegeven kan gaan worden, maar het is zeker de bedoeling dat een belangrijke rol voor scholen en leraren ook daarbij gewaarborgd zal blijven. Laat dat gezegd zijn!
Ik snap verder dat het voor jou en andere leden uit ontwikkelteams teleurstellend is als er voor gekozen wordt om nu, na al jullie inzet en enthousiaste werk, een andere weg voor het vervolg te kiezen dan dat jullie voor ogen hadden. Dat is best begrijpelijk. En zeker als dit ook nog eens gepaard gaat met allerlei felle en soms valse insinuaties e.d. op twitter. Daar doe ik ook niet aan mee en ik blijf mij er ook steeds nadrukkelijk van distantiëren!
Maar de (naar mijn idee redelijk objectieve) analyse moet gewoon zijn dat de aanpak met de ontwikkelteams te optimistisch is geweest. Zowel de kwaliteit van de voorstellen is te zeer onder de maat om er nu rechtstreeks mee verder te gaan, maar ook heeft de aanwezigheid van docenten toch niet rechtstreeks tot het brede draagvlak geleid dat men gehoopt had. En ook de feedbackrondes hebben daar onvoldoende in voorzien (met name omdat niet transparant was wat er precies met de feedback gedaan werd…)
Dat is mijn persoonlijke analyse. En, zo lijkt het sinds het debat van afgelopen donderdag, gelukkig ook de analyse van een meerderheid van de Kamerleden.
En nu de koers bijstellen heeft dus niets te maken met ‘in cirkels ronddraaien’. Dit heeft te maken met samen zoeken naar een steeds betere route voor het gemeenschappelijke streven naar een goed curriculum als basis voor ons onderwijs. En mogelijk dat sommige ideeën (of zelfs leden…?) uit de ontwikkelteams in het toekomstige traject daarbij toch ook nog zeker een rol zullen kunnen spelen. Dat moet gewoon nog blijken…
[En mocht je geïnteresseerd zijn in de, inmiddels alweer wat gedateerde, analyse die ik afgelopen zomer van het proces en de voorstellen maakte (38 pagina’s, inclusief samenvatting en literatuurverwijzingen) laat me dat dan even weten per mail.]
Wim van de Hulst (wgvdh@xs4all.nl)
De kern van mijn betoog is de angst voor het aan de kant schuiven van de leraren inderdaad. Een optie waar letterlijk herhaaldelijk voor gepleit werd in het debat en waar de Minister tegen op kwam.
De bouwstenen zijn een tussenproduct dat zeker door een commissie van deskundigen beoordeeld dient worden op zijn merites en bruikbare elementen. Dat verdient het. Ik zou dat een goed idee vinden als ook het veld daarin mag blijven participeren en men niet alles naar de prullenbak verwijst. ‘Bagger’ is naar mijn mening zeker voor het tussenproduct van mijn ontwikkelteam – het vakgebied waarover ik vind dat ik kan oordelen – wel erg kort door de bocht. Ik heb het proces in dat team als heel waardevol ervaren en ik gun het ook andere leraren om mee te denken over hun eigen vak. Alleen al door de intensieve samenwerking tussen po, vo, vakverenigingen, scholen en andere stakeholders en experts. Dan krijg je een heel ander proces dan als het puur uit de koker komt van curriculumdeskundigen. Die samenwerking vind ik van groot belang.
Inderdaad afwachten dus wat er verder gaat gebeuren. En zeker ben ik geïnteresseerd in je analyse (amjvanes@xs4all.nl). Zelf ben ik ook kritisch op proces, kwaliteit en voortgang. Hierbij spreek ik vanuit mijn eigen visie en bestrijd ik dat wij trekpoppen zijn van OCW.
En tot slot kan ik fel best waarderen. Maar vals en vooral opzettelijk onjuist is niet mijn ding. Ik durf te beweren dat een grote zwijgende meerderheid daarom wel uitkijkt om op Twitter zijn gedachten open te delen. Dat komt uitwisseling van standpunten niet ten goede.
Ik waardeer daarom je oprechte reactie en zie je analyse graag tegemoet. Zal hem delen met mijn ontwikkelteam.