Mijn wens voor 2020: ruimte voor wat er (nog) niet is…

Out of the box denken. Kunt u het? Het helpt u om dit raadsel op te lossen. Welk nummer moet er op de parkeerplaats staan onder deze auto? Als ik zelf zo’n plaatje zie denk ik direkt: ‘oh, oh, reeksen!’ om vervolgens onmiddellijk in een kramp te schieten, want reeksen zijn mijn nachtmerrie. Ook na vele keren oefenen bleek dat deze reeksen maar één ding met mij doen en dat is mijn IQ cijfer bij iedere beroepstest met vele punten verlagen. Zoals ik voor taal en ruimtelijk inzicht tienen kan halen zo blijven reeksen bij mij op nul staan. Een platte nul. Ik zie het niet. Wat ik ook oefen.

Mark Mieras
Wij gingen na de Kersvakantie op maandag 6 januari weer aan de slag en startten met een gezamenlijke studiedag. Mark Mieras gaf een lezing en legde ons in een steenkoude gymzaal dit vraagstuk voor. Hij gaf ons mee dat ‘out of the box denken’ zou helpen om dit plaatje op te lossen. Verstijfd wachtte ik in mijn koude stoel op het antwoord. ‘Ohh, je moet het plaatje omkeren,’ dan zie je de makkelijkste reeks ever. Nu weet iedereen vast het antwoord wel: 87

‘Veel kinderen zien het vaak al binnen een minuut,’ vertelde Mieras erbij. ‘Weinig geruststellend, zo’n versteende juf’, dacht ik over mezelf. Toen zei hij iets wat voor mij een eye opener was: ‘Je kunt niet “out of the box” denken, want je gedachten beseffen niet dat ze in een box zitten.’ Dat was nou precies wat ik had ervaren. Ik KON helemaal niet op commando ‘out of the box’ zitten denken. Want als je niet eens beseft dat je in een box zit – en snapt in welke box je dan zit – dan ga je er ook niet uit. In mijn geval zat ik gevangen in de box ‘Reeksen’. Muurvast opgesloten in mijn meest gehate box waar ik dus helemaal niet in had hoeven zitten.

Creatief proces
Mark Mieras verwoordde hier de kern van menig creatief proces. Want wat moet je doen als je niet je box uit kunt om het antwoord te vinden? Dan moet je geduldig en nieuwsgierig wachten tot het inzicht in jouw box valt. Vertrouw op het toeval. Laat het. Ga wandelen. Durf je over te geven. Grote denkers doen het. Wiskundigen doen het. Wetenschappers idem. Als ze hun complexe probleem vanuit alle perspectieven hebben bekeken, besproken en doorgerekend en ze komen er niet uit, dan laten ze het los, vertrouwend dat het inzicht hen zal vinden. Het lijkt wel mindfulness en dat is het waarschijnlijk ook.

Ruimte
Ruimte. We snakken ernaar. In onze overvolle banen en ons dichtgetimmerd onderwijs. Meer dan ooit schrijven we over creatieve processen en mindful zijn. Vaker dan ooit hebben we het erover. Waarom? Omdat we het minder dan ooit in onze dagelijkse praktijk werkelijk doen. We zijn vervreemd van ruimte, intuïtie, verveling en loze momenten. We hebben alles gevat in leerlijnen, eindtermen, protocollen, doelen en wat al niet meer. We jagen maar door in een veel te strak pak. En dat doen we onze kinderen ook aan. We leren hen niet meer vertrouwen te hebben en even los te laten al roepen we van wel. Mark Mieras reikte me weer een stukje extra inzicht aan.

MAKEN
Het is een deel van de complexe puzel over waarom ik zo dol ben op MAKEN in het onderwijs. Zelf ben ik een MAKER in hart en nieren en ik snap steeds meer waarom. MAKEN schept die ruimte. Het laat je doen wat je (nog) niet begrijpt. MAKEN is de wereld tussen weten en begrijpen. En ja, ook het MAKEN komt steeds minder aan bod op de basisschool al roepen we er wel veel over.

Hiermee wil ik vooral niet zeggen dat we geen kennis moeten onderwijzen. Ik wil ermee aangeven dat er ruimte moet zijn om die kennis een plek te geven. Een eigen plek die er bij ieder individu anders uitziet. En daarbij speelt falen en zelfs onkunde een rol. Waar men faalt of waar onmacht ons blokkeert kan een omweg je leiden naar een heel andere oogst. We moeten het aandurven die omweg te maken. 

Monet
Een intrigerend voorbeeld van stug door blijven werken met een enorme onmacht is wel de grote MAKER Monet. Hij heeft het gedurfd omdat hij niet anders kon. Wat is er erger voor een schilder dan langzaam blind worden? Het overkwam hem. Hij bleef schilderen, met ander kleurgebruik, met meer abstractie, op grotere doeken. Zijn toenemende slechtziendheid bracht hem een andere aanpak en ander werk. Iets wat hij ziende nooit zou hebben gemaakt. Op latere leeftijd kreeg hij door een operatie zijn gezichtsvermogen gedeeltelijk weer terug. Ik vraag me af hoe hij zelf terugkeek op zijn werk uit zijn ‘blinde periode’. Tegenwoordig beschouwen we het als revolutionair voor die tijd. Dat wil niet zeggen dat het makkelijk was. Uiteraard wordt je er niet blij van als je blind wordt en in vele momenten van wanhoop heeft Monet zijn doeken willen vernietigen en dat een aantal keren ook gedaan. Een weg zoeken om je onmacht heen is verre van makkelijk. In april 1914 kreeg Monet door de operatie wel weer zelfvertrouwen en begon hij met een grootschalig project: Les Grandes Decorations. Enorme panelen geïnspireerd op zijn lelievijver waar hij tot zijn dood aan heeft gewerkt. Tot 2 februari is Monet nog te zien in het Kunstmuseum in Den Haag. Een aanrader. Ik heb ervan genoten! Hieronder wat details van twee van zijn waterlelie-doeken.

Toon Tellegen
Voor 2020 wens ik alle lezers van dit blog daarom ruimte. Ruimte voor wat er niet is maar kan komen, ruimte voor toeval en het onverwachte dus vooral ook ruimte voor jezelf. Te vaak gedragen wij ons als de mus uit onderstaand prachtig verhaaltje van
Toon Tellegen. Laten wij als mus nu eens gaan genieten van zon en maan…

Dit waren twee pagina’s uit dit mooie verhalenboekje ‘Middenin de nacht’:

Wordt vervolg,
Juf Annemarie