Een delegatie van het ontwikkelteam ‘Mens en Natuur‘ mocht op het jaarlijks congres van de Association for Science Education (ASE) een presentatie verzorgen over hoe wij in Nederland bezig zijn met het vormgeven van een fundament voor een nieuw curriculum. De ASE is een professionele gemeenschap van leraren en onderwijsondersteuners, gevestigd in Groot Brittannië. Ze heeft tot doel onderwijs in wetenschap, techniek en beta vakken te ondersteunen, inspireren en stimuleren. Ook buiten de UK kunnen instituten, scholen en leraren lid worden. Hierdoor is een groot internationaal netwerk ontstaan. Een mooi platform dus om iets te vertellen over onze werkwijze, waarbij leerkrachten een vooraanstaande rol hebben (teachers in the lead), en om ideeën hierover uit te wisselen.
Ontwikkelproces
In een notendop schetste Jeroen Sijbers (SLO) voor de internationale toehoorders hoe ons Nederlands schoolsysteem in elkaar steekt. Daarna vertelde hij hoe 9 teams van leraren en schoolleiders aan de slag zijn met het leveren van een basis voor vernieuwing van het landelijk curriculum.
De ontwikkelteams doen dit niet alleen. Ook ontwikkelscholen hebben hierbij een belangrijke rol. Zij denken actief mee en leveren feedback op de tussenproducten. Belangrijk in het hele proces is, dat iedereen die zich betrokken voelt bij onderwijs kan meedenken en feedback kan geven. Vakverenigingen, stakeholders, scholen, besturen, ouders en niet te vergeten de leerlingen zelf, kunnen in diverse bijeenkomsten en online hun mening laten horen.
Het schema van het hele werkproces is hier te downloaden: curriculum_flyer-digitaal-1.
Waarom een nieuw Curriculum?
Jeroen Sijbers en Erik Woldhuis (SLO) lieten een aantal principes zien die in ieder curriculum aan de orde komen. Al deze principes gaan eigenlijk over balans.
- De balans tussen vakkennis en vaardigheden. Zie ook een andere blogpost van mij over dit onderwerp.
- De balans tussen afzonderlijke vakken en samenhang. Die samenhang kan gezocht worden binnen het eigen vakgebied maar tevens met andere vakken. Momenteel wordt veel overload ervaren door het aanbod van allerlei losse vakken en activiteiten die allemaal hun eigen plek eisen. Zoeken naar samenhang zou mogelijk de ervaren overladenheid kunnen verminderen.
- De balans tussen de werkwijze op je eigen school en de samenwerking met andere scholen. De (soms problematische) overgang van po naar vo is hier een voorbeeld waarbij verschillende werkwijzen beter zouden kunnen aansluiten.
- De balans tussen autonomie van leraren en scholen, en een opgelegd curriculum.
- De balans tussen je eigen ontwikkeling als leerling en wat de school van je verlangt. Zie ook de oratie van Prof. dr. Gert Biesta over dit onderwerp (download: Oratie Biesta)
Het is van groot belang een brede discussie te voeren over bovenstaande principes en de uitkomsten ervan te integreren in een toekomstgericht curriculum. Nieuw hierbij is dat leraren dit keer het gesprek mogen voeren.
De leden van het ontwikkelteam Mens en Natuur gingen tijdens de presentatie op de ASE met het publiek in gesprek. Zij vertelden kort over de ervaringen in hun eigen onderwijspraktijk en waren ook benieuwd naar meningen en ervaringen van de toehoorders. Marleen de Goeij (directeur basisschool) nam hierbij ‘de balans met persoonlijke ontwikkeling’ bij de kop, Monja Lize Antens (leraar natuur- en scheikunde) bekeek ‘de balans tussen kennis en vaardigheden‘ en ikzelf (Annemarie van Es, leraar techniek in het po) besprak ‘de balans in autonomie‘.
Wat kwam er uit die gesprekken?
We kwamen er achter dat er verschillende opvattingen bestaan over het begrip ‘curriculum’. Vergeleken met andere Europese landen bestaat in Nederland relatief veel vrijheid in het onderwijs. In bijvoorbeeld het Engelse curriculum is landelijk precies bepaald welke lessen, practica en toetsen een leerkracht van dag tot dag dient te geven. Kijkend naar het curriculaire spinnenweb (Van den Akker, 2006), dan zijn wij binnen Curriculum.nu ook voor de toekomst slechts aan het vormgeven binnen het gebied wat hier in de rechthoek valt. Op termijn zal uit deze visie ook toetsing voortvloeien, maar dit valt niet binnen onze huidige opdracht. Voor invulling van het overige gebied hebben besturen, scholen, teams en leerkrachten hun eigen vrijheid.
Nederland bleek bovendien niet het enige land dat zich op dit moment verdiept in een nieuw curriculum. We deden contacten op uit België en Noorwegen die met curriculumvernieuwing bezig zijn en vernamen dat Wales er ook mee aan het werk is. Wat verder naar voren kwam was dat al dit balanceren ook niet typisch Nederlands is. Wat veel ter sprake kwam was de balans tussen kennis en vaardigheden. Ook hier vond men: ‘Knowledge-rich does not mean skill-poor, and vise versa.’
Uiteraard schiet dit blog tekort om alle ontwikkelingen en gesprekken hierover samen te vatten. Wie zich er meer in wil verdiepen kan veel vinden op de site van Curriculum.nu. Ook deze documenten bieden veel inzicht: ‘Curriculumspiegel 2017′ door SLO (download: curriculumspiegel-2017) en ‘Balancing Curriculum Freedom and Regulation in the Netherlands’ (Nieveen & Kuiper, 2012) (download: balans curriculum en uitvoering).
Na brengen ook halen…
Tot slot was er voor ons ook een hoop te leren op het uitgebreide congres over allerlei aspecten van het science curriculum. En daar bleef het niet bij. Over de meest uiteenlopende onderwerpen trof men op de mooie campus van de universiteit van Birmingham interessante lezingen en voorbeelden. Van praktijk tot beleid en van basisschool tot eind VWO. Zelf ben ik veel wijzer geworden over filosofie binnen science, gamification, vragen stellen, motivatie, forensisch onderzoek in de klas, formatief evalueren en zoveel meer…
Ik heb genoten en ga weer een hoop nieuwe inzichten de klas inbrengen.
Wordt dus vervolgd,
Juf Annemarie