We zijn dit nieuwe jaar begonnen met een project over verhalen. Wij mensen zijn verhalendieren. Het aan elkaar vertellen van verhalen is zo oud als de mensheid. Het helpt ons bij het nadenken over ons eigen leven en onze plek in de wereld. Maar hoe leren we nu zelf een goed verhaal te schrijven? Wat komt daar allemaal bij kijken?
Op een site met lesmateriaal voor hoogbegaafden trof ik een prachtig lesboekje over de rol van de held: lesboekherosjourney kopie
De stappen in dit boekje en de rol van de held leek mij een mooie start om de leerlingen te laten begrijpen hoe karakters in een verhaal in elkaar zitten en wat een karakter interessant maakt. Wat is een held? Kun jij zelf een held zijn? Wie vind jij een held? Wat heeft een held voor eigenschappen? Kan een held ook zwak zijn? Met deze vragen hielden we ons bezig naar aanleiding van een sprookje. En wat is er fijner dan als juf een sprookje voor te lezen aan je klas uit je eigen oude stukgelezen sprookjesboek uit je kindertijd. En dan merken dat de leerlingen zich even ademloos verliezen in het verhaal als ik destijds… Dit sprookjesboek heet ‘De Verhalenreus’. Een prachtige titel met even prachtige en wonderschone illustraties. Vanwege mijn nostalgie hieronder even wat plaatjes uit dat oude sprookjesboek…
Ik las het Japanse sprookje uit dit boek voor van ‘De jongen die katten tekende’.
Ik vroeg de leerlingen of deze jongen, die niet sterk of moedig was maar wel geweldige katten kon tekenen, een held was. Wat is de definitie van een held? En wie beschouwen de leerlingen zelf als een held? Ze mochten hun eigen held tekenen en ik was benieuwd naar de eigenschappen en karaktertrekken van hun helden. Het was de bedoeling dat hun tekening een eerste stap zou zijn naar het beschrijven van een karakter in een eigen verhaal.
Het mooie van een dergelijke opdracht is dat ik er als leerkracht weer minstens net zoveel van opsteek als de leerlingen zelf. Het geeft inzicht in de wereld van mijn leerlingen. In deze groep 5 vonden veel leerlingen hun held in hun eigen omgeving: Ouders en vooral moeders werden gezien als hun helden. Zonder hun ouders waren ze immers niet geboren, maar ook eigenschappen als geduld en humor vonden de leerlingen belangrijk…
Voor een vergroting kunt u klikken op de foto’s om de teksten beter te lezen. Ook opmerkelijk was dat de leerlingen een aantal klasgenoten als held benoemden. Sommige leerlingen hebben elkaar kunnen helpen op een belangrijk moment…
En hieronder een filmpje van heldin Gusta met weer haar eigen helden…
Soms is er ook gewoon sprake van een mooie vriendschap…
De leerlingen haalden de helden voor hun tekeningen dan ook graag uit hun dagelijks leven. Ook dieren en fantasiedieren werden door de leerlingen vaak gezien als helden…
Dieren kunnen hele andere eigenschappen hebben dan mensen. Om dierenfiguren te bedenken met magische eigenschappen was voor de leerlingen een kleinere stap dan om een eigen romanfiguur te bedenken met een heldenrol. Een eigen held bedenken die de hoofdrol speelt in een verhaal was voor veel leerlingen nog erg abstract. Veel helden waren dan ook een combinatie tussen mensen uit hun omgeving en helden uit games of TV series…
Ook grappig voor mij om te zien, was dat bij het tekenen van de vijand van de held, dit personage bijna als een tweelingfiguur werd afgebeeld. De held in de spiegel als het ware. Kijk maar eens naar deze helden en hun vijanden…
Wat de leerlingen in deze groep dus nog heel erg moeilijk vinden, is om de held te zien als een karakter in een verhaal. Een verhaal dat zij ook zelf kunnen bedenken en schrijven. Ook de gelaagdheid van zo’n karakter en welke eigenschappen de held zou kunnen hebben, is voor hen nog heel complex. Graag houden de leerlingen vast aan personen die ze al kennen uit hun omgeving of in tweede instantie aan personages uit games en films. Dat je je eigen fantasie mag gebruiken en bestaande beelden mag loslaten maar wel elementen hieruit kunt gebruiken, is voor de leerlingen een hele nieuwe weg.
Om die weg in te slaan ga ik de volgende les andersom werken en zal ik beginnen met het uitdiepen van een aantal karaktereigenschappen, bijvoorbeeld met behulp van het kinderkwaliteitenspel.
Het kwaliteitenspel laat een heleboel eigenschappen en kwaliteiten zien op verschillende kaartjes. Kwaliteiten waar leerlingen uit zichzelf waarschijnlijk niet altijd op zullen komen. Interessant om te bekijken welke kwaliteiten de leerlingen bij zichzelf herkennen en bij hun klasgenoten. Welke verschillen zijn er? Hoe zien zij zichzelf en elkaar?
En voor het schrijven van een verhaal is het interessant om te kijken welke kwaliteiten de leerlingen belangrijk vinden voor hun held. Welke held gaan de leerlingen bedenken bij deze gekozen kwaliteiten, bijvoorbeeld een combinatie van enthousiast, behendig en sterk. Hoe ziet zo iemand eruit? En wat zou zijn rol kunnen zijn als held in een verhaal? Zou hij, naast voordeel, soms ook weleens last kunnen hebben van zijn enthousiasme, of zijn kracht?
Spannend voor mij om te zien hoe de leerlingen hiermee aan de slag gaan. En hopelijk ook spannend voor de leerlingen.
Wordt dus vervolgd,
Juf Annemarie
[…] en de kwaliteiten van ‘de held’, waar we het eerder in deze klas over hebben gehad (Held les 1, Held les 2). Hoe zou ‘de held uit ons verhaal’ reageren op bepaalde problemen en […]